Pólitísk hugleiðing

Þessi færsla er hrein pólitík með örlitlu persónulegu ívafi. Hún gæti samt snert taugar hjá þeim sem vilja ekkert af pólitík vita.

Í byrjun næsta apríl verða reykingar bannaðar á öllum "opinberum" stöðum í Danmörku - veitingahúsum, börum (yfir 40 fermetrum), skemmtistöðum og svo framvegis. Þó verður leyft að koma upp sérstökum reykherbergjum en það var málamiðlun sem verður líklega afnumin innan fárra ára.

Á Íslandi munu svipuð lög taka gildi rétt eftir næstu Alþingiskosningar og Ísland þar með komið í hóp með löndum eins og Noregi, Írlandi, Svíþjóð og Skotlandi hvað þetta varðar.

Ég er á báðum áttum varðandi þessa löggjöf. Ég hef ekkert á móti því að dvelja á stöðum sem leyfa ekki reykingar - ég fer í bíó, á bókasöfn, vinn á reyklausri skrifstofu og sit í strætó. Ég var í Noregi um daginn og fór út á lífið og fannst ekki eins og líf mitt hefði verið eyðilagt með reykleysinu innandyra (reyndar var mjög þægilegt að fara út að reykja - margir staðir með tjöld utan við útidyrnar, nóg af öskubökkum þar og hitalampar til að ylja manni).

Það sem fer í taugarnar á mér er vanmáttur reykleysingja til að gera rekstraraðilum skemmtistaða það ljóst að reykleysi mun draga þá og seðlaveski þeirra að, og séu reykingar leyfðar þá muni þeir halda sig fjarri, eða a.m.k. ekki dvelja eins lengi. Sjálfur reykingamaðurinn ég læt alveg eiga sig að fara inn á suma staði sökum reykingamökks - ég þarf mitt súrefni!

Þessi vanmáttur langstærsta hluta neytenda - þeirra reyklausu - er sennilega hægt að útskýra af eftirfarandi ástæðum: Ríkið á að græja málin, reykmökkur í ölvunarástandi ónáðar ekki fyrr en daginn eftir í þynnkunni þegar föt og hár lykta af tjöru og nikótíni, reykingar eru svo sjálfsagður hlutur í ýmsu umhverfi að það tekur því ekki að malda í móinn fyrr en viðkomandi er kominn heim og getur skrifað reiðigreinar í blöðin, og, að sjálfsögðu, reykingafólk er svo skemmtilegt að fjarvera þess gerir stað hreinlega leiðinlegan!

Reynslan af lögboðnu reykingabanni er ekki svo slæm fyrir rekstraraðila skemmtistaða og veitingahúsa. Sagan segir að í upphafi haldi reykingamenn sig fjarri en reyklaust fólk streymir að. Smátt og smátt lætur reykingafólkið svo sjá sig aftur og venur sig hreinlega á að fara út til að kveikja sér í einni. En hvers konar lexíu á að draga af þessu? Að almenningur muni ekki passa upp á heilsu sína og virða aðra fyrr en hermenn mæta á staðinn og skikka alla til að fara í gymmið og sitja námskeið í kurteisi? Að fólk sé sauðfé áður en hirðirinn mætir til að reka það á og af fjalli? Mér sýnist það.

Lögbann á reykingar á almannafæri innandyra mun líklega ekki hafa neikvæð áhrif á mig. Ég mun kveikja mér í færri sígarettum, spara pening, bæta heilsuna og menga loftið minna (þar til viðrekstur verður bannaður líka). En þrátt fyrir allt þetta praktíska þá finnst mér réttlætið vera fótum troðið með löggjöf sem þessari (einkaeigendur húsnæðis í einkaeigu fá fyrirmæli um hvað þeir mega, leyfa og gera á sinni einkaeign) og af þeirri tilfinningu verður varla hægt að fá mig. Ef hermaður mætti heim til mín daglega til að segja mér að stunda æfingar á eigin gólfi, mér til hagsbóta, þá myndi það leiða til sömu tilfinningar, þótt niðurstaðan yrði heilbrigðari líkami og það allt.

Ég er þó fyrst og fremst illa svekktur - svekktur yfir því að neytendur skuli ekki geta sagt skoðun sína og þar með búið til framboð eftir viðskiptum þeirra. Þetta vald neytandans - almennings - er nákvæmlega það sem hefur tryggt mikið, öruggt og snöggt framboð af góðum varningi og góðri þjónustu. Ef þetta vald er nú sett í hendur stjórnmálamanna er hættan sú að tregðan á markaðinum verði aukin gríðarlega. Fórn af því tagi mun leiða til miklu verri afleiðinga en óhreins lofts á skemmtistöðum, á meðan beðið er eftir löggjöf til að græja málin. Stjórnmálamenn rífast miklu meira innbyrðis en eigendur Vegamóta og Kaffi Súfus hafa nokkurn tímann eytt púðri í, þótt reykingapólitík þeirra sé gjörólík.

Reykingabannið er ekki endilega neikvætt í sjálfu sé. Tilurð þess er mér samt gríðarlega á móti skapi.